اختصاصی نفت آرا، با توسعه روزافزون صنعت پتروشیمی در کشور، میزان تولید و ذخیره‌سازی مواد شیمیایی نیز به طور چشمگیری افزایش یافته است. این مواد که شامل ترکیبات قابل اشتعال، انفجاری، خورنده و سمی هستند، اگر به درستی مدیریت و نگهداری نشوند، می‌توانند به فاجعه‌های انسانی، زیست‌محیطی و اقتصادی منجر شوند. تجربه حادثه بندر شهید رجایی، که به دلیل نگهداری غیراصولی کانتینرهای حاوی مواد خطرناک رخ داد، زنگ خطری جدی برای انبارهای مواد شیمیایی پتروشیمی‌ها نیز به‌شمار می‌رود.

ریسک‌های نهفته در نگهداری مواد شیمیایی

مواد شیمیایی تولیدی پتروشیمی‌ها، بسته به ماهیت خود، نیازمند شرایط خاصی برای ذخیره‌سازی هستند؛ از جمله:
• تفکیک بر اساس ناسازگاری شیمیایی (مثلاً نگهداری جداگانه اسیدها و بازهای قوی)
• کنترل دما و تهویه مناسب
• استفاده از سیستم‌های اطفاء حریق ویژه مواد شیمیایی
• بازرسی‌های دوره‌ای جهت شناسایی نشتی، خوردگی یا آسیب احتمالی مخازن‌عدم رعایت هر یک از این اصول می‌تواند زمینه‌ساز انفجار، آتش‌سوزی، یا انتشار مواد سمی باشد که هم جان انسان‌ها را به خطر می‌اندازد و هم خسارات سنگینی به تأسیسات وارد می‌کند.

شباهت‌های خطر: بندر رجایی و انبارهای پتروشیمی

حادثه بندر شهید رجایی نشان داد که حتی یک برچسب اشتباه، یا یک تفکیک ناقص، می‌تواند به یک فاجعه گسترده ختم شود. مشابه این تهدید، در انبارهای مواد شیمیایی پتروشیمی‌ها نیز وجود دارد:

بنابراین اگر انبارهای مواد شیمیایی پتروشیمی‌ها تحت استانداردهای بین‌المللی نگهداری و کنترل نشوند، خطر بروز حوادث مشابه بسیار جدی خواهد بود.

ضرورت بازنگری در مدیریت مواد شیمیایی

با توجه به اهمیت استراتژیک پتروشیمی‌ها در اقتصاد کشور، اجرای الزامات زیر برای پیشگیری از فجایع احتمالی حیاتی است:
• اجرای کامل استانداردهای بین‌المللی مانند NFPA و OSHA در طراحی و نگهداری انبارها
• راه‌اندازی سامانه‌های دیجیتال مدیریت موجودی و هشدار خطر
• آموزش مستمر نیروهای عملیاتی برای مدیریت شرایط اضطراری
• افزایش بازرسی‌های تخصصی و دوره‌ای توسط نهادهای مستقل

جمع‌بندی

مواد شیمیایی پتروشیمی‌ها، اگرچه موتور محرک صنعت هستند، اما در صورت غفلت در نگهداری، می‌توانند به بمب‌های خاموشی تبدیل شوند که نه تنها تأسیسات صنعتی، بلکه سلامت انسان‌ها و محیط‌زیست را نیز تهدید می‌کنند. تجربه بندر شهید رجایی هشداری بود که نباید نادیده گرفته شود؛ امروز پتروشیمی‌ها باید با بازنگری در فرآیندهای خود، از وقوع فاجعه‌ای مشابه جلوگیری کنند.